اشکال سوم:این اشکال در کتاب المنار اثر رشیدرضا مطرح شده است.وی گفته است:در عرف,حاکمی که نزد او شفاعت از مجرم می کنند,آن حاکم ظالم است و بر اساس روابط عمل می کند نه ضوابط.در این صورت هم می توان در اندیشه اش تصرف کرد که با دلایل فکر او را عوض کرد و هم می توان در انگیزه او تصرف کرد آن هم به صرف روابط دوستانه و یا اینکه حاکم عادل است در این صورت می توان در اندیشه وی تصرف کرد و در انگیزه نمی توان تغییر انجام داد.در حالی که هر دو گونه آن در مورد خدا باطل است,چون لازمه اش تصرف در اراده ی خداوند است و این باطل است.

جواب مرحوم علامه:خدا دارای دو نوع علم است,یکی علم ذاتی و ازلی و دیگری علوم جزیی که زاید بر ذات است.شفاعت باعث تغییر در علم ذاتی و ازلی خدا نمی شود بلکه اراده های جزیی و فعلی که زاید بر ذات الهی است تغییر می کند.چون علم خدای سبحان ازلی است اما معلوم های او پیوسته در تغییر است.او از ازل می داند که معلومات چگونه متغیر می شود."کل یوم هو فی شان"الرحمن آیه 29.

همچنین در مورد شفاعت از ازل معلوم خدا است فلان شخص در فلان وقت مشمول شفاعت می شود بدون اینکه اراده ذاتی خدا تغییر کند

اشکال چهارم:از جمله اشکالاتی که وهابیان مطرح میکنند این است که با شفاعت کردن مجرمان متجری و هتاک می شوند و این نقض غرض است.

جواب مرحوم علامه طباطبائی می فرماید:"اولا این سخن با آیاتی که دلالت بر شمول مغفرت و وسعت رحمت خداوند دارد نقض می شود چون در آیات گفته شده خداوند تمام گناهان را می بخشد غیر از شرک که به وسیله توبه بر طرف می شود.ثانیا راه حلی وجود دارد;چون وعده شفاعت زمانی مستلزم تجری می شود:1-نام مجرم و ویزگی اش معین بشود و یا گناهی که با شفاعت بخشیده میشود معین گردد.2-شفاعت در تمام گناهان و در تمام اوقات تاثیر داشته باشد.درحالی که این دو شرط در وعده شفاعت قرار ندارد"

تقریر دیگر این جواب این است:خدای سبحان نه به نحو ایجاب کلی فرموده که هر گناه یا هر گنه کار با شفاعت شافعان بخشوده میشود و نه خصوصیت گناهی که با شفاعت بخشوده میشود روشن فرموده و نه خصوصیت شخص یا گروهی که شفاعت میشوند معین کرده است;بلکه در همه موارد یاد شده به نحو اجمال و ایجاب جزئی سخن گفته است,چنین شفاعتی نه تنها سبب تجری معصیت کار نیست بلکه امید می آورد و زمینه اصلاح امور و جبران گذشته تلخ را فراهم سازد و همواره انسان را بین خوف و رجا نگه داشته.

"در معانی الاخبار(ص112)و بحار الانوار (ج68 ص 176)به نقل از مرحوم ابن بابویه از امیر المومنین-علیه السلام-نقل شده است خداوند سبحان چند چیز را مخفی کرده است:

1-قهر خود را در بین معاصی مستور کرد,از این رو بر انسان لازم است از همه معاصی بپرهیزد و هیچ معصیتی را کوچک نشمرد چون نمی داند خداوند با کدام معصیت انسان گنه کار را کیفر می دهد شاید مورد مواخذه همین گناهی باشد که او میخواهد مرتکب شود.

2-مهر خود را در میان اطاعت مخفی کرد,یعنی معلوم نیست کدام اطاعت را قبول کند. از این رو چیزی از اطاعت ها را اعم از واجب و مستحب نباید حقیر شمرد چه بسا همین موافق قبول و رضایتش باشد.

3-ولی خود را بین انسان های ناشناس قرار داد,یعنی معلوم نیست ولی او کیست و در چه لباسی به سر می برد.از این رو کسی حق ندارد دیگری را تحقیر کند شاید آن کس ولی خدا باشد.

4-اجابتش را در بین دعاها مخفی کرد پس نباید دعایی را کوچک شمرد شاید همان باشد که به اجابت می رسد."

شفاعت با چنین خوفی نه تنها تجری نمی آورد بلکه سبب امید و حرکت بنده و واقع شدن او بین خوف و رجا می گردد.

وهابیان شفاعت را از نظر عقلی محال دانسته و چند اشکال بر آن وارد کرده اند. مرحوم علامه به هفت اشکال اشاره کرده و به پاسخ آن پرداخته است. به برخی از اشکالات و جواب استاد اشاره می کنم....

اشکال اول: شفاعت از مجرم باعث رفع عقاب می شود و اگر این رفع عقاب ها عدل باشد پس عقاب ظلم است.اگر عقاب ظلم باشد طلب عذاب برخی انبیا برای امت خودشان ظلم است. به عبارت دیگر مرتفع شدن عقاب یا عدل است یا ظلم. اگر عدل باشد پس اصل  عقاب از جانب خداوند_معاذالله_ظلم است,در حالی که خداوند به احدی ظلم نمی کند. و اگر رفع عقاب ظلم است پس وجود عقاب عدل است و دیگر شفاعت شفاعت کنندگان چه معنا دارد؟

جواب مرحوم علامه:معنای رفع عقاب نقض حکم اول نیست که بعنوان عقوبت مطرح است,بلکه مجرم را از مصداق عقوبت خارج و داخل رحمت خداوند می کند و اصلا حکمی نقض نشده.

جواب دیگری که میتوان داد اینکه:قضیه منفصله,یعنی رفع عقاب عدل است یا ظلم,نقیض هم نیستند تا مانعه الجمع به حساب آیند;چون میان عدل و ظلم عدم و ملکه است و یا تضاد که رفع هر دو ممکن است,چون رفع عقاب ممکن است فضل باشد و هیچ یک از دو عنوان ظلم و عدل بر آن صدق نکند.در نتیجه عقاب عدل و رفع عقاب فضل است که از عدل بالاتر است.و دیگر عنوان ظلم بر آن صدق نمیکند.

اشکال دوم:شفاعت باعث تخلف می شود. یعنی سیره و سنت خدا به این تعلق گرفته که قانونی را برای اجرا جعل کند و کسانی که از این قانون سرکشی کنند سنت خدا اقتضا می کند که آنان را کیفر دهد.اگر شفاعت باعث رفع کیفر می شود,سنت خدا تغییر و تبدیل پیدا می کند در حالی که طبق آیه "و لن تجد لسنه الله تحویلا" سوره فاطر آیه 43 امکان ندارد.

جواب مرحوم علامه:اشکال این حرف تمسک به عام در شبهه مصداقیه خود عام است و چنین تمسکی بالعقل والوجدان باطل است. با استفاده از آیه 43 سوره فاطر نمیتوان گفت که جعل قانون و کیفر تخلف آن نسبت است,چون این آیه تازه اول کلام است و مفاد آیه این می شود" آنچه سنت خداست تبدیل و تحویل بردار نیست"اما این که پذیرش شفاعت به معنای تبدیل سنت و نپذیرفتن شفاعت از سنت های تحویل ناپذیر الهی باشد,از آیه مزبور به دست نمی آید. به عبارت دیگر اینکه خدا همواره بر عدل خود عمل کند و احسان و فضل نداشته باشد حرفی باطل است و اصلا دلیل بر خلاف آن وجود دارد,زیرا سنت الهی این است که همواره بر اساس اسمای الهی خودش عمل کند و همان گونه که صفت عدالت را داراست,اوصافی چون رووف,رحیم,غفار, محسن و مفضل را نیز دارد.

1-پیامبران

"و قالوا اتخذ الرحمان ولدا سبحانه بل عباد مکرمون...و لا یشفعون الا لمن ارتضی" سوره انبیا آیات 26-28

"و آنان گفتند:خداوند فرزندی برای خود انتخاب کرده است: او منزه است آنها بندگان شایسته اویند...و آنان جز برای کسی که خدا راضی است شفاعت نمی کنند و از ترس او بیم کند"

2-ملائکه

"و کم من ملک فی السماوات لا تغنی شفاعتهم شیئا الا من بعد ان یاذن الله لمن یشاء و یرضی" سوره نجم آیه 26

"و چه بسا فرشتگان آسمان که شفاعت آنان سودی نمی بخشد,مگر پس از آنکه خدا برای هرکس بخواهد و راضی باشد اجازه دهد"

3-شهیدان

"و لا یملک الذین یدعون من دونه الشفاعه الا من شهد بالحق و هم یعملون" سوره زخرف آیه 86

"کسانی را که غیر از او می خوانند قادر بر شفاعت نیستند,مگر آنها که شهادت به حق دادند و به خوبی آگاهند"

این آیه دلالت می کتد که قدرت آنها بر شفاعت به خاطر شهادت به حق دادنشان است. هر شهیدی شفیعی است که قدرت بر شهادت دارد و مراد از شفاعت در آیه شاهد اعمال بودن است,نه شهادت به معنای کشته شدن در جنگ.

4-مومنان

از آیه سابق روشن می شودکه مومنان هم از جمله شافعان هستند و خداوند خبر از الحاق آنان به شهدای روز قیامت داده است" والذین آمنوا بالله و رسله اولئک هم الصدیقون و الشهداء عند ربهم" سوره حدید آیه 19

"کسانی که به خدا و رسولش ایمان آورده اند,آنان صدیقین و شهدا نزد پروردگارشانند"

طبق این آیات پس طبیعتا مومنان و صالحان توانایی شفاعت برای بندگان نزد خدا را دارند...

شبهات حدیثی
شروع دوباره وبلاگ
شفاعت انبیا
[عناوین آرشیوشده]